Toda la vida, la historia como estrategia narrativa

Por Fernando Cabrera

El libro reciente del escritor Manuel Salvador Gautier, Premio Nacional de Novela 1995 otorgado por la Secretaria de Educación, Bellas Artes y Culto, 435 páginas, editado en los talleres de Editora Corripio, es un extraordinario esfuerzo de compendio de los anhelos y frustraciones de varias generaciones de dominicanos. Entre sus interesantes páginas de forma sistemática, reiterativa, incisiva y consciente, se van hilando lugares de nostalgia tanto físicos como ideológicos.

Hondas referencias de heroísmo y dolor a través de más de seis décadas de discurrir (1932-1992). Sesenta y dos años de soledad y donde todos los agentes históricos, con sus nombres y apellidos (se pueden observar en la portada, ambientados por el óleo de 1963 Hombre y Tambor de Paul Giudicelli: Rafael Leonidas Trujillo, Joaquín Balaguer, Rafael Bonnelly, Juan Bosch, Antonio Guzmán Fernández, Salvador Jorge Blanco y Donald Reid Cabral. Todos van desfilando con sus vestiduras de odio o redención, marcándonos de forma inexorable igual que lo hace el tiempo.

Tan intenso es el aroma de los hechos, de las implicaciones de los sucesos acecidos en la realidad dominicana recién pasada, que en la mayor parte de la obra resulta transparente, cuando no irrelevante, el drama de ficción que el autor presenta como eje axial de la novela. Importa más el devenir de Manolo Tavárez Justo o el contenido de la arenga radial pronunciada por José Francisco Peña Gómez a favor de la gesta constitucionalista de 1965, que el destino fatal o feliz de Juan Manuel Serra, “Chuchú”, personaje principal de Toda la vida. Dicho personaje y su familia, con una Idalia que al final se nos acerca a la Doña Ursula de Gabriel García Márquez, en suerte de criollos “Forrest Gump”, celebrada presentación cinematográfica que le valiera el segundo Oscar al actor Tom Hanks, son presentados como elementos motorizadores de primer orden en el escenario socio-político nacional.

Desde su privilegiada posición de familia perteneciente a la clase alta capitalina se van involucrando, en paradoja, como contrapeso a un accionar represivo e injusto, representado primero por Trujillo, luego por los esbirros adeptos a la idea de prolongación de la nefasta era, a los gestores del golpe de estado de 1963 y posteriormente, por Balaguer, a raíz de su ascenso al poder gracias al apoyo logístico de los Estados Unidos de América en su segunda invasión a nuestro territorio y posteriores reelecciones en la década del 70.

Siempre algún miembro de la distinguida familia, sobre todo “Chuchú”, aparece involucrado en alguna noble, desinteresada o heroica gestión, en cada suceso relevante. El autor se las ingenia para colocarlos en posiciones determinantes: luchadores anti-trujillistas, miembros o simpatizantes del movimiento 14 de junio, combatientes de la guerra de abril, patrocinadores de la oposición política encabezada por el Partido Revolucionario Dominicano durante los 12 años de gobierno Reformista, etc.

De lo anterior se deduce que no es casual que gran parte del presente análisis se refiera a vinculaciones históricas de la obra. El autor nos sujeta, quizás dejándose arrastrar más por una arraigada vocación de Herodoto que por inclinaciones de trapecistas de fábulas imposibles o por la devoción por lo lúdico en la palabra. Son importantes las aportaciones del autor en Toda la vida, para el entendimiento de un período tan históricamente determinante como éste, pues permiten un acceso diferente, ameno, didáctico, a los hechos, que bien podría ser aprovechado por nuestros académicos en los centros de enseñanza tanto del nivel de bachillerato como universitario. Lo anterior es, claro, a sabiendas de que se trata de una versión particular que puede, por lo sugestivo de todo mirar humano, ser cuestionada; sobre todo a partir de que en Toda la vida la realidad concreta se confunde en nebulosa con los elementos imaginarios y afectivos con los cuales el autor reviste personajes, escenarios y situaciones.

La utilización de la historia como recurso literario es totalmente válida en memorias y biografías, sin embargo, puede resultar peligrosa, por lo absorbente, en la novela. En este género lo importante será, como refiere Milán Kundera, la indagación de la vida, de la experiencia humana vertida en personajes creados, en la trama de carácter esencialmente ficticia narrada, donde la realidad presta esquemas referenciales característicos, elementos de verosimilitud. La trama respetará solo las leyes dictadas por su propio universo interior. La novela se debe percibir flotante, como melodía de jazz, con patrón previsible a voluntad del creador, alejada de todo afán documentalista.

La preponderancia de los hechos en Toda la vida hace que la historia abandone por momentos su función contextual, de sustentación, para pasar en orden protagónico a convertirse en propósito argumental. Por lo anterior, más que como novela histórica este texto podría ser percibido en ocasiones como historia novelada, donde los personajes de ficción son acomodados a la realidad para completar el punto de vista (a favor o en contra, sentido o sufrido) del narrador omnisciente que es en todo momento el autor.

En las novelas como Enriquillo, de Manuel de Jesús Galván, Sobre Héroes y Tumbas, de Ernesto Sábato, Sólo Cenizas Hallarás, de Pedro Vergés, incluso en La Insoportable Levedad del Ser, de un Kundera agobiado por la invasión Rusa a su país natal, Checoslovaquia, las situaciones temporales sirven como justificantes de la psicología de los personajes, el uso de relaciones históricas tiene una valoración distinta y una incidencia de menor cuantía, que precisamente permiten un mayor vuelo de la imaginación de los autores, con lo cual enfrenta mayores riesgos personales, tentaciones y, por lo tanto, más íntimos hallazgos. Todo debido a que el lenguaje como tal no es sólo medio, sino meta.

Dado el indiscutible oficio de escritor y la intuición estética que Gautier muestra al armar un epopéyico conjunto de obras coherentes, fascinantes, con una escritura depurada y comunicativa, y dado los significativos logros acumulados hasta el momento (también alcanzó el premio nacional de novela de 1994 con su tetralogía Tiempo para héroes) es seductora la posibilidad de una obra suya de absoluta ficción o, al menos, de mayor preponderancia de los imaginario sobre circunstancias temporales.

Her yaşadığınız olayı ve özellikle cinsellikle alakalı sorunlarınızı size unutturacak kadar özverili bir konya escort bayan arıyorsanız doğru adreste olduğunuzu söylemek istiyorum. Ben işime oldukça bağlı ve siz değerli beyleri kıymetli hissettirecek özel yöntemlerimle burada olduğumu söylemek istiyorum. Sizde benim gibi fedakar ve işinde özverili bir hatunu kaçırmayacağınızı düşünerek randevu almanızı sabırsızlıkla beklediğimi bilmenizi istiyorum. Her konuda size değer veren ve yanınızda olmaya çalışan bir hatunu sizde yakından tanımak için harekete geçebilir ve benim hizmetlerimi keşfedebilirsiniz. Hayatınızı şuan anlamsız ve sıkıcı buluyorsanız bu tamamen cinsel hayatınızda keyifli ve zevkli vakit geçirmediğiniz için olduğunu unutmayın. Dolayısıyla sizde benim gibi bir hatunu kaçırmadan altta yer alan kayseri escort bayan ilan numaramdan randevu alarak benim hizmetlerimi yakından görebilirsiniz. Escort Konya hatunu olarak her konuda samimi ve cana yakın bir hatun olduğum için benimle ilk görüşmede bile asla yabancılık çekmeyeceksiniz canlarım. Ayrıca her konuda size yardımcı olacağım için bana sırlarınızı verecek ve hayatınızda en değerli kişi ben olacağım. Hayatınızı yolunuza koymanız için size şans verdiğimi ve her zaman öncelik olarak sizi önemli hissettirecek siirt escort bayan yöntemlerimle sizi baş tacı edeceğimi bilmenizi istiyorum. Bu yüzden gönül rahatlığı ile benimle iletişime geçebilir ve beni arayabilirsiniz canlarım. Her konuda özverili ve size karşı samimi tavırlarım sizin benim yanımda daha rahat olmanızı sağlayacağı için sizde bana güvenin ve benim gibi bir hatunu keşfederek özel ve şanslı erkeklerden biri olabilirsiniz. Her konuda sizi ilgiyle takip ederek her konuda zevk noktalarınızı bildiğim için yanımda rahat olabilirsiniz. Bugüne kadar siz değerli beylere üst düzey bir zevki yaşatan bir hatun olmadığını düşünerek hemen benim gibi işinde başarılı bir Konya escort bayanı keşfetmenizi ve hemen randevu almanızı sabırsızlıkla beklediğimi bilmenizi istiyorum. Güzel, akıllı ve en önemlisi seksi bir hatun olarak her erkeğin dikkatini çekmeyi başarabildiğim için sizde bana kendiniz bırakın ve sinop escort bayan sizi mutlu etmeme izin verin canlarım. Genel olarak ilişkide temiz olmanız dışında başka hiçbir şartımın olmadığını bilmenizi istiyorum. Ayrıca siz değerli beyleri kıymetli hissettirecek en özel hareketlerimi sergilemek için sadece sizden bir adım bekliyorum canlarım. Her konuda siz değerli beyleri anlayan ve bu konuda yanınızda olmaya çalışan Manisa escort bayanı olarak beni yakından tanımanız için bu ilanımı bırakmaya karar verdim. Bugüne kadar yaşadığınız her karabük escort bayan şeyi unutturacak kadar etkili hizmetlerimle sadece bana güvenmenizi ve benim yanımda olarak size yaşatacağım zevkleri keşfetmenizi istiyorum. Her erkeğin isteklerini ve beklentilerini karşılamak için uğraşan ve bu anlamda sınırsız bir hizmet sunduğum için benimle birlikte yaşayacağınız birliktelikten keyif alacağınızı düşünüyorum. Bu yüzden sizde bana bir şans verin ve benim gibi bir hatunu kaçırmadan hemen randevu almaya başlayın. Genel burdur escort bayan olarak görüşmelerimi lüks otellerde gerçekleştiriyorum. Ayrıca siz değerli beyler mutlu hissettirecek en güzel yöntemlerimi sunmaktan keyif aldığım için sadece bana bir adım uzaklıkta olmanızı istiyorum.Her konuda size yardımcı olan bu özel hatununuzun sizi sabırsızlıkla ve azmış bir şekilde beklediğini unutmadan hemen randevu almak için harekete geçebilirsiniz canlarım.Böylece sizde zevke benimle birlikte doyarak en güzel zamanları benimle beraber geçirebilirsiniz.